Ülkemizi yasa boğan 6 Şubat Kahramanmaraş sarsıntıları sonrasında 11 vilayetteki enkazların ortadan kaldırılmasına başlandı. İnsan ve etraf sıhhati açısından kıymetli riskler barındıran enkazların uygun biçimde kaldırılması gerektiğini vurgulayan uzmanlar, enkazların öncelikle süreksiz depolama alanlarına alınmasını sonra özelliklerine ve risk düzeylerine uygun formda ayrılıp dönüştürülmesi gerektiğini söyledi.
Enkaz kaldırılması sırasında ortaya çıkan tozların da sıhhat açısından pek çok sakıncalar oluşturabileceğini tabir eden uzmanlar, enkazın kaldırılması sırasında kanserojen ve tehlikeli unsurların büyük bir kısmının teneffüs yoluyla taşınacağı için hafriyat kademesinde spreyleme yapılmasını ve maske kullanılmasını tavsiye etti.
Üsküdar Üniversitesi Sıhhat Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Etraf Sıhhati Programı Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Adiller, zelzele bölgesindeki enkazların insan ve etraf sıhhatine uygun halde bertaraf edilmesi gerektiğine ait değerlendirmede bulundu.
Enkaz atık ölçüsü çok fazla
Ülkemizi derinden sarsan Kahramanmaraş zelzelelerinin pek çok vilayetimizi ve bu vilayetlerde yaşayan 13 milyonu aşkın insanı direkt etkilediğini kaydeden Dr. Ahmet Adiller, “Depremden yüksek oranda etkilenen vilayetlerde ömrün tekrar kurulması en son gayelerin başında gelmektedir. Bu gayenin gerçekleşmesi için kelam konusu yerleşim alanlarında yıkılan yapılara ilişkin atıkların uzaklaştırılması birinci adımı oluşturmaktadır. Sarsıntının şiddeti, yayıldığı alan ve yıkılan bina sayısı göz önünde bulundurulduğunda işlenmesi gereken enkaz atık ölçüsünün çok olması öngörülmektedir.” dedi.
Geçici depolama alanı oluşturulmalıdır
Bu atıkların öncelikle süreksiz depolama alanlarına alınması gerektiğini tabir eden Dr. Ahmet Adiller, “Bu atıklar mevcut geri dönüşüm ve bertaraf tesislerinde de işlenebilir. Fakat bu büyüklükteki bir atığın geri dönüşüm için işlenmesi ve geri dönüştürülemeyen kısmının bertaraf edilmesi mevcut tesislerin kapasitesinin taşıyabileceğinden daha yüksek bir yük getirebilir. Bu yüzden enkaz atıkları bu tesisler yerine alternatif olarak oluşturulacak bir süreksiz depolama alanına alınmalıdır.” dedi.
Geçici depolama alanları su kaynaklarına uzak olmalıdır
Geçici depolama alanlarında olması gereken özelliklere de dikkat çeken Dr. Ahmet Adiller, “Bu alan bölgesel su kaynaklarının yer almadığı, karayoluyla rahatlıkla ulaşılabilecek, fay çizgisi üzerinde bulunmayan ve sağlam bir tabana sahip olmalıdır. Bu alanın belirlenmesi ve bilhassa taban için gerekli ön hazırlıkların yapılmasından sonra enkazın süratli bir formda bu alana taşınması gerekmektedir. Zira enkazın kaldırılmadığı her gün enkaz içerisinde kalan organik hususun bozunması ile çevresel bir sıhhat riski oluşmaktadır ve bu sıhhat riski bölgede bulunan vatandaşlarımızı ve canlıları tehdit etmektedir.” ihtarında bulundu.
Eski yapılarda asbest riski bulunuyor
İnşaat yıkıntıları ya da hafriyat atıklarının günümüzde çevresel olarak risk faktörü düşük olan ve inert ismi verilen atıklardan olduğunu kaydeden Dr. Ahmet Adiller, “Ancak geçmişte üretilen pek çok yapı gereci asbest üzere etraf ve insan sıhhatine ziyan veren içeriklere sahiptir. Ayrıyeten zelzele üzere afetler sonucunda yıkılan yapılarda, yapının hammaddesi olarak kulanılmayan lakin içerisinde depolanan pek çok tehlikeli unsur bulunabilir.” dedi.
Yapının kullanım gayesi da bilinmelidir
Bu yüzden enkazı kaldırılan yapının kullanım hedefinin da bilinmesi ve enkaz kaldırma çalışmalarının ona uygun olarak kaldırılması gerektiğini tabir eden Dr. Ahmet Adiller, “Kaldı ki enkazın kaldırılması sırasında etrafa yayılacak olan toz bile içerisinde rastgele bir kanserojen ya da tehlikeli bir husus barındırmasa da insan sıhhatine hayli ziyanlıdır.” dedi.
Spreyleme yapılmalı, maske kullanılmalı
Enkaz kaldırılması sırasında ortaya çıkan tozların da sıhhat açısından pek çok sakıncalar oluşturabileceğini tabir eden Dr. Ahmet Adiller, “Ayrıca enkazın kaldırılması sırasında kanserojen ve tehlikeli hususların büyük bir kısmı da teneffüs yoluyla taşınacağı için, havaya kalkan tozlar bu hususların taşınmasına da sebep olacaktır. Bu yüzden enkaz kaldırma sırasında günümüzde inşaatların hafriyat basamağında da yapılan spreyleme ve maske kullanımı toz yayılımını minimize ederek insan ve canlı sıhhatini koruyacaktır.” tavsiyesinde bulundu.
Atıklar özelliklerine ve risk düzeylerine nazaran ayrılmalıdır
Enkazın kaldırılması ve süreksiz depolama tesisine taşınması sonrasında ise bu atıkların özelliklerine ve risk düzeylerine nazaran ayrılması gerektiğini tabir eden Dr. Ahmet Adiller, “İnşaat yıkıntı atıklarının büyük bir kısmı geri dönüştürülerek tekrar kullanılabilir özelliktedir. Lakin bu atıklara karışmış ya da bulaşmış olan pek çok tehlikeli husus ya da atık bulunabilir. Bu yüzden zelzele bölgesindeki atıkların toplanması ve işlenmesi konusunda ayrıntılı bir inceleme ve uygun bir planlama yapılması epeyce kıymetlidir.” diye konuştu.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
